به گزارش آوای فامنین به نقل از افکارنیوز، دكتر محمدرضا مسجدي، فوق تخصص ريه و استاد مركز آموزشي، پژوهشي و درماني سل و بيماري هاي ريوي بيمارستان مسيح دانشوري، هشدارهايي را درباره زندگي در كلانشهرهاي بزرگ به شما ارائه مي كند؛ شايد بعد از خواندن اين مطلب تصميم گرفتيد از تهران مهاجرت كنيد!

هواي ناسالم، پايداري آلودگي هوا، افزايش سكته هاي قلبي و حمله هاي تنفسي همه خبرهاي ناراحت كننده اي بود كه در ماه هاي گذشته از زبان مسئولان، متخصصان و پژوهشگران مختلف در كشور با رسانه ها در ميان گذاشته شد. با مرور و تحليل اين اخبار اين نتيجه به دست مي آيد كه زندگي در كلانشهرها و شهرهاي بزرگ هر روز بيشتر از قبل سلامت روحي و جسمي شهروندان خود را تهديد مي كند و اين معضلي است كه نه تنها در كلانشهري همچون تهران بلكه در كلانشهرهاي ديگر جهان همچون قاهره، بمبئ و پكن نيز قابل مشاهده است.

گفته مي شود علت اصلي آلودگي هواي تهران ريزگردها يا ذرات معلق است. تنفس ذرات معلق موجود در هوا چگونه مي تواند سلامت ما را به خطر بيندازد؟

مردم وقتي صحبت از آلودگي هوا مي شود درباره ذرات معلق موجود در هوا صحبت مي كنند در حالي كه وجود ذرات معلق در هوا يك تعريف كلي است. ما ذرات معلق را براساس اندازه و منشا آن طبقه بندي مي كنيم. اندازه برخي ذرات ۱۰ ميكرون يا بيشتر است، برخي يك تا ۵ ميكرون و برخي از آنها هم كمتر از ۱/۰ تا ۱ ميكرون قطر دارند كه ميزان خطر آفريني آنها بيشتر است. هر چه ذرات درشت تر و قطر بيشتري داشته باشند امكان جذب و ته نشين شدن آنها در مخاط بيني و حلق بيشتر است، بنابراين با ته نشين شدن ذرات معلق اين آلودگي ها به خلط تبديل شده و از راه بيني يا دهان دفع مي شوند. اما ذرات كوچكتر از منافذ و مخاط ها عبور مي كنند و سراغ نايژك ها مي روند و نايژك ها بخشي از آنها را جذب مي كنند. به طور معمول ذرات ۵ تا ۱۰ ميكروني در ناژك ها رسوب مي كنند و ما با سرفه خلط هاي خاكستري رنگ آنها را دفع مي كنيم. اين رنگ ها يا ذرات خاكستري در حقيقت بخشي از ذرات معلقي است كه توسط مخاط بيني و حلق جذب شده است. اما وقتي ذرات معلق ريزتر باشند به حبابچه هاي هوايي نفوذ مي كنند و از آنجا كه سيستم دفاعي در اين بخش متفاوت است احتمال آسيب رساني به آنها افزايش مي يابد و گاهي ممكن است ذرات به واسطه اندازه كوچكي كه دارند وارد خون شوند و اين مسئله بحران هايي را براي سلامت افراد به همراه دارد و مقاومت بدن را كم مي كند.

آيا تنفس هواي آلوده تهران احتمال ابتلا به سرطان و بيماري هاي مزمن ريه را در شهروندان تهراني افزايش مي دهد؟

معمولاً در فصل پاييز و زمستان ما بدترين شرايط هوا به لحاظ آلودگي را از نيمه آذرماه تجربه مي كنيم. اما امسال ميزان آلودگي تا هفته هاي اول بهمن ماه ادامه پيدا كرد و بيشتر از سال هاي گذشته محل توجه مردم و متخصصان اين حوزه قرار گرفت. البته اين آلودگي تنها شامل حال شهروندان تهراني نبود مردم كلانشهرهاي ديگر چون اصفهان، اراك، تبريز و اهواز هم اين آلودگي ها را شديدتر از سال هاي قبل تجربه كردند، حتي شهر كرج كه روزگاري به عنوان منطقه اي خوش آب و هوا در نزديكي تهران قرار داشت، امسال آلودگي هواي شديدي را تجربه كرد. از آنجا كه ما در فصل زمستان به طور همزمان با آلودگي هوا و شيوع عفونت هاي ويروسي مواجهيم، به ناچار با افزايش عوامل مخربي كه بر سلامت شهروندان موثرند نيز بيشتر مواجه خواهيم بود و مي بينيم كه مردم با تردد در سطح شهر از درد سينه، سرفه هاي خلط دار، عفونت هاي تنفسي و ديگر اختلال هاي تنفسي شكايت مي كنند و اين اختلال ها و مشكلات در شرايطي كه افراد بيشترين زمان را در طول روز در محيط هاي بسته، آن هم محيط هايي كه تعداد جمعيت در آنجا زياد است مي گذرانند، بيشتر مي شود. در اين حالت احتمال ابتلا به التهاب هاي مزمن دستگاه تنفسي، عفونت هاي ريوي، سرطان ريه و ديگر بيماري هاي مزمن ريه بيشتر مي شود و اين مشكلات براي مردمي كه سيگار مي كشند يا قليان استعمال مي كنند چند برابر مي شود. متاسفانه بايد بگوييم كه مصرف سيگار و قليان احتمال ابتلا به ۵۰ نوع سرطان را موجب مي شود كه تنفس هواي آلوده اين اثرات مخرب را چند برابر مي كند.

تنفس هواي آلوده مي تواند احتمال ابتلا به بيماري هاي شايع فصل هاي سرد سال مانند آنفولانزا، برونشيت و سينوزيت را افزايش دهد؟

نكته اي كه بايد به آن توجه كنيم اين است كه سيستم دفاعي بدن، مخاط دستگاه تنفس، مژك هاي دستگاه تنفس و سلول هاي دفاعي بدن همگي از جمله سربازهايي هستند كه مسئوليت دفاع از بدن را برعهده دارند. وقتي انسان در معرض هواي آلوده قرار مي گيرد خواص شيميايي و فيزيكي خلط ها عوض مي شود آنها حالت چسبنده تري پيدا مي كنند. در اين حالت خاصيت ميكروب كشي آنها كمتر مي شود بنابراين مكانيسم هاي دفاعي ضعيف مي شوند. حال اگر در اين شرايط وضعيت قرار گرفتن مژك ها دچار تغيير شود و آنها به جاي آنكه از پايين به سمت بالا حركت كنند از بالا به سمت پايين حركت مي كنند ـ اين اتفاق در افراد سيگاري و افرادي كه به واسطه كارشان آلاينده هاي زيادي را در طول استنشاق مي كنند، اتفاق مي افتد ـ در اين حالت توانايي بدن براي مقابله با آلودگي ها و بيماري هاي شايع در فصل هاي سرد مثل آنفولانزا، سرماخوردگي و ديگر بيماري ها كمتر مي شود و اين مسئله خطر آفريني و ريسك بيشتري را به همراه دارد. در حقيقت عوامل مختلفي مي توانند بر سلول هاي دستگاه تنفس اثر بگذارند. وقتي بر اثر برخوردهاي دفاعي عوامل التهابي و دفاعي در بدن آزاد مي شوند، اين مواد خود موجب التهاب دستگاه تنفس شده و احتمال ابتلا به بيماري هاي ويروسي و ميكروبي را بيشتر مي كند.

آيا مشكل فقط ذرات معلق هستند؟

اين طور نيست كه تنها ذرات معلق براي سلامت مردم مضر باشد؛ ذرات معلق يكي از آلاينده هايي است كه مي تواند تاثيري منفي بر سلامت مردم داشته باشد. گارهاي ازت، ۶N، NOX مشتقات گوگرد SOX، اوزن و CO از ديگر آلاينده هايي است كه در ماه هاي گذشته در هواي آلوده تهران وجود داشته اند؛ آلاينده هايي كه تنفس آنها توسط شهروندان در گروه هاي سني مختلف عوارضي از قبيل قرمزي و خارش چشم، تحريك و گرفتگي بيني، سرفه، عطسه، افزايش ترشحات پشت حلقي و گرفتگي سينه را به همراه داشت، البته در اين ميان افرادي كه مبتلا به بيماري هاي زمينه اي مانند سينوزيت، برونشيت مزمن و آسم بودند يا افرادي كه عادت به كشيدن سيگار و قليان دارند مشكلات وسيع تري برايشان به وجود آمد. در عين حال خردسالان و كودكان زير ۴ سال و سالمندان بالاي ۷۵ سال و همچنين بيماراني كه مشكلات زمينه اي ريوي، قلبي و كليوي مزمن دارند هم در زمان آلودگي هوا در شرايط پرخطرتري نسبت به بقيه گروه هاي سني قرار دارند.

از ميان آلاينده هاي موجود در هواي تهران كدام يك خطرناك تر است؟

براساس تحقيقاتي كه توسط محققان ما در پژوهشكده سل و بيماري هاي ريوي بيمارستان مسيح دانشوري صورت گرفته، مشخص شده ۶۵ درصد مبتلايان به سرطان ريه را افراد سيگاري تشكيل مي دهند و بقيه آنها به دلايل ديگري به اين بيماري مبتلا شدند. اما از ميان آلاينده هاي موجود در هوا وجود آزبست كه به دليل مصارف صنعتي غير استاندارد در هوا ديده مي شود در مقايسه با ديگر آلاينده ها تاثيرات منفي بيشتري بر سلامت بدن و ابتلا به بيماري هاي ريوي دارد. البته موضوع كيفيت بنزين مصرفي نيز بايد مدنظر قرار گيرد. و تا زماني كه كيفيت بنزين هاي مورد استفاده وسايل نقليه به ويژه موتورسيكلت ها به استاندارد نزديك نشود احتمال ابتلا به انواع و اقسام سرطان ها در ميان مردم بيشتر مي شود.

آيا تنفس دود سيگار از دود خودروهاي سواري در تهران خطرناك تر است؟

آلاينده هايي كه مي توانند بدترين و خطرناك ترين تاثير را بر سلامت انسان و ادامه حيات او بگذارند استعمال دخانيات و تنفس دود سيگار و قليان است. اگر دود سياه رنگي را كه از اگزوز يك كاميون برزگ خارج مي شود با دود سفيد رنگ قليان آزمايش كرده و نتايج به دست آمده را مقايسه كنيد، خواهيد ديد كه در ميان مواد آلاينده موجود در دود قليان ۷ هزار ماده مخرب و درصد زيادي مواد سرطان زا وجود دارد كه مي تواند بدترين آسيب ها را به اندام ها و دستگاه هاي مختلف بدن وارد كند، در حالي كه دود سياه رنگ ماشين كه به دليل ذرات زغال موجود در آن به اين رنگ در آمده با عوارض كمتري نسبت به دود دخانيات همراه است.

در روزهايي كه مردم تهران شاهد آلودگي هوا بودند، آيا ميزان مراجعه كنندگان به بيمارستان مسيح دانشوري با افزايش روبرو شد؟

بله؛ در اين روزها تعداد مراجعان به بيمارستان مسيح دانشوري به دليل حملات حاد تنفسي و قلبي بيشتر بود. در حال حاضر آمار دقيقي در اين مورد ندارم اما تعداد خردسالان و كودكاني كه به دليل تنگي نفس و اختلال هاي تنفسي ناشي از آسم در روزهاي آلوده دچار بحران شده بودند و به مركز ما مراجعه كرده اند خيلي زياد بود. بسياري از افرادي كه در روزهاي اوج آلودگي در بيمارستان ما بستري و بررسي شدند افراد مبتلا به بيماري هاي زمينه بودند و همين مسئله موجب شده بود تا آنها آسيب پذيري بيشتري در مقابل آلودگي هوا و بيماري هاي شايع فصل زمستان داشته باشند و البته اين مسئله هزينه هاي زيادي را به حوزه سلامت و درمان وارد مي كند. به عنوان نمونه بر اساس آمار بانك جهاني در سال ۲۰۰۵ بيش از ۲/۱ ميليارد دلار در تهران هزينه شده و به نظر مي رسد اين رقم در سال جاري با توجه به شدت و ميزان آلودگي ها بيشتر شده باشد.

آيا كه زندگي در تهران طول عمر را كاهش مي دهد؟

نتايج تحقيقات و پژوهشگران در سازمان بهداشت جهاني OHW نشان مي دهد كه زندگي در هواي آلوده كلانشهرهاي بزرگ مثل قاهره، تهران، پكن و بمبئي مي تواند تاثير منفي بر سلامت و بهداشت ساكنين آن شهرها داشته باشد و روند زندگي آنها را در مقايسه با شهروندان شهرهاي كوچكتر با بيماري و اختلال هاي مختلفي همراه كند. بر اساس برآوردهاي اين سازمان ها و اطلاعاتي كه بانك جهاني درباره شهرهاي بزرگ در اختيار رسانه ها قرار داده است زندگي در كلانشهرها در سراسر جهان به طور متوسط ۲ تا ۵ سال از طول عمر مردان و زنان را كاهش مي دهد.

آلودگي هوا براي خانم هاي باردار چه تاثيرات منفي اي به همراه دارد؟

تنفس هواي آلوده هم مثل استنشاق دود سيگار و قليان براي زنان باردار خطرآفرين است. اين گروه همان طور كه نبايد در محيطي كه افراد سيگاري حضور دارند، حاضر شوند نبايد در روزهايي كه هوا آلوده است يا آلودگي به سطح هشدار رسيده از منزل خارج شوند، به طول كلي تنفس هواي آلوده براي زنان و مادران باردار موجب بروز اختلال در روند رشد جنين مي شود و حتي زايمان زودرس را نيز به همراه دارد. بعضي از همكاران متخصص زنان و زايمان اعلام كرده اند كه ميزان سقط جنين در ايام آلودگي هوا بيشتر شده كه پژوهشكده ما تحقيق را در اين زمينه آغاز كرده است. در عين حال استنشاق هواي آلوده مي تواند احتمال ابتلا به عفونت هاي تنفسي و ريوي و حتي ابتلا به آسم را در مادر يا جنين تقويت كند. اگرچه باز هم تاكيد مي كنم خطري كه تنفس هواي آلوده براي زنان باردار ايجاد مي كند در مقايسه با تنفس دود سيگار و قليان براي اين گروه كمتر است. متاسفانه امروزه در برخي نقاط شهر تبليغاتي ديده مي شود كه در آن مصرف سيگارهاي لاغري براي زنان باردار و كاهش وزن آنها توصيه مي شود. اكيداً توصيه مي كنم فريب تبليغات اينچنيني را نخورند و هرگز در دام افرادي كه آنها را تشويق به استفاده از اين سيگارها مي كنند، نيفتند. از خانم هاي باردار خواهش مي كنم مطابق آنچه در قانون وجود دارد به افرادي كه در مكان هاي عمومي يا فضاهاي بسته سيگار و دخانيات مصرف مي كنند، تذكر دهند و در صورتي كه آنها به كارشان ادامه مي دهند، آن مكان را براي سلامت خود و جنين شان ترك كنند.