گروه مؤسسات قرآنی مردم‌نهاد: آيت‌الله نكونام با تأكيد بر اينكه قرآن كريم در موارد فراوان به تفكر توصيه دارد و همواره براى هر انتخاب و گزينشى، انديشه‏ آن را ارج می‌نهد، افزود: جامعه قرآنى در صورتى جامعه‏‌ قرآنى موفقی است كه با تفكر، تعقل و بصيرت و به‏‌دور از ناآگاهى با قرآن كريم مأنوس باشد.

آيت‌الله محمدرضا نكونام

آيت‌الله محمدرضا نكونام، نويسنده و مدرس حوزه علميه،  با اشاره به اينكه «صاحب بصيرت» به كسى گفته می‌شود كه داراى بينشى شده است كه حقيقت هر چيزى را آن‏گونه كه هست می‌شناسد گفت: اين صاحب بصيرت در فهم و درك خود از مسائل خطا نمی‌كند، جريان‌شناس می‌شود و شروع و پايان سير هر حركتى را پيش‏‌بينى می‌كند.

وی در ادامه بيان كرد: از سویى به كسى می‌توان «اهل قرآن» و به اجتماعى می‌شود «جامعه قرآنى» گفت كه نخست داراى معرفت قرآنى و بصيرت باشد؛ يعنى انتخاب‏‌ها و گزينش‏‌هاى فرد و جامعه بر معيار فرهنگ قرآن كريم و آموزه‌‏هاى آن باشد و چنين مهمى نيازمند آگاهى بر قرآن كريم است.

نويسنده كتاب درآمدى بر شناخت قرآن كريم با بيان اينكه ورودگاه تحقق فرد و جامعه‏ قرآنى، داشتن معرفت نظرى به اين تنها كتاب آسمانى و احاطه بر گزاره‏‌هاى علمى نهفته در آن است و اين ناآگاهى است كه فرد و جامعه را از قرآن كريم دور می‌دارد، افزود: كسى كه با قرآن كريم انس داشته باشد و اهل آن شناخته شود نمی‌شود كه معرفت و بصيرت نداشته باشد و كسى كه صاحب بصيرت است نمی‌شود كه گزينشى درست نداشته باشد و با محبت و عشق در ميدان تكليفى كه دارد حاضر نشود.

وی در ادامه تصريح كرد: از نظر فلسفى، هر كرده‏‌اى متوقف بر انديشه است و ارزش هر عملى به انديشه‏‌ آن كار است؛ همان‏طور كه در فضيلت كردار حضرت اميرمؤمنان(ع) در روايت است «ضربت شمشير ايشان در روز خندق، برتر از عبادت ثقلين (جن و انس) است»، برترى تمامى كردار حضرت اميرمؤمنان(ع)ـ كه در اين روايات تنها نمونه‏‌اى از آن ذكر شده است و عموميت دارد ـ براى معرفتى است كه اميرمؤمنان(ع) نسبت به حقيقت داشته‏‌اند.

آيت‌الله نكونام در ادامه اظهار كرد: در تمامى كارها اصل بر معرفت و بصيرت است و بايد به ماده و محتوایى كه در انگيزش مورد استفاده قرار می‌گيرد توجه داشت كه آيا داراى بينش و معرفت درستى است يا نه؟.

اين مدرس حوزه علميه با اشاره به اينكه قرآن كريم در سفارش به عمل، نخست راه علم و معرفت را مقدم می‌دارد، افزود: قرآن می‌فرمايد: «یَا أَیُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَى تِجَارَةٍ تُنْجِيكُمْ مِنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتُجَاهِدُونَ فِی سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنْفُسِكُمْ ذَلِكُمْ خَیْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ» (سوره صف آيه 10 و 11)، قرآن كريم ايمان را همان عقد قلبى بر معرفت می‌داند و عمل را فرع بر علم می‌شمرد.

وی بيان كرد: متأسفانه از آن‏جا كه دانشمندان ظاهرگرا بر ترويج عمل سرمايه گذاشته‌اند جامعه معرفت و بصيرت را پی‌گير نشده و بر پايه‏‌ اين اقتضاى طبيعى كه افراد جامعه به بزرگان و اشراف می‌نگرند، آنان چندان پی‌گير معرفت نشده‏‌اند به گونه‏‌اى كه ديگر حتى حلال‏‌ها و حرام‏‌ها را هم به‏‌خوبى نمی‌شناسند.

نكونام با بيان اينكه قرآن كريم بارها با نداى بلند «فَاعْلَمُوا» آورده و براى نمونه فرموده است «فَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَوْلاَكُمْ نِعْمَ الْمَوْلَى وَنِعْمَ النَّصِيرُ» (آيه 40 سوره انفال)، وقتى معرفت نباشد، سال‏‌ها عبادت و حتى حضور در محافل قرآنى، در شخصيت فرد تأثير چندانى ندارد، گفت: معرفت را حضرت اميرمؤمنان(ع) دارند كه می‌فرمايند اگر تمامى پرده‏‌ها كنار رود بر معرفت و يقين من افزوده نمی‌شود: «لو كشف لى الغطاء ما ازددت يقينا»(ابن شهرآشوب، مناقب آل ابى‌طالب، ج 1، ص 317).

وی بيان كرد: جامعه‏ قرآنى از آن‏جا كه از تفسير و تأويل حقيقى قرآن كريم و انس با آن بازمانده و بيش‏تر به كارهاى شكلى و صورى مانند قرائت، ترتيل و حفظ قرآن مشغول است، نتوانسته آن‏گونه كه شايسته است از قرآن كريم؛ اين كتاب معرفت و بصيرت، نورياب و صاحب بصيرت شود؛ وگرنه كسى كه بصيرت دارد صاحب معرفت و حكمت است و هر كارى را در جاى آن انجام می‌دهد می‌تواند خير تمامى افراد را تشخيص دهد و به دليل محبت و صفایى كه درون خود دارد، خيرخواه همگان می‌شود و در تندباد حوادث و تحولاتى كه براى آنان پيش می‌آيد به مردم و خير و صواب آنان اهتمام دارد و تمامى مردم نيز با نظر به بصيرت، حكمت و معرفتى كه در او سراغ دارند، وى را خيرخواه خود می‌يابند و او را دوست دارند و به خودى خود از او الگو می‌گيرند و وى را پيشتاز قرار می‌دهند.

اين نويسنده اظهار كرد: كسى كه با قرآن كريم انس دارد و قرآنى شناخته می‌شود، در پرتو انس با قرآن كريم، نفس خود را از ابتلائات حرمان‏‌زا می‌زدايد، زيرا هم‏نشينى با قرآن كريم به او صفایى می‌دهد كه ذهن وى را آماده‏ حركت و تلاش براى فهم و وصول به بصيرت می‌كند.

وی افزود: اين صفاى حاصل از انس با قرآن كريم فرد قرآنى را به تأمل، دقت، آگاهى، معرفت و بصيرت وا می‌دارد و او را داراى فهمى ويژه می‌كند كه قدرت تشخيص و آينده‏‌نگرى، بخشى از آن است، چنين فردى رفته رفته راه وصول به غيب را به‏‌طور نسبى می‌گشايد و با الهام‏‌گيرى از حق تعالى، می‌داند حق چيست و از چه كسى بايد حمايت كند و نقاب‏‌هایى كه سالوس‏‌بازان و ظاهرگرايان بر چهره می‌زنند را كنار می‌زند و چهره‏ حقيقى آنان را می‌شناسد؛ چرا كه داراى نور «بصيرت» می‌شود.

اين مدرس حوزه علميه تصريح كرد: كسى كه «بصيرت» دارد هيچ گاه از كسى كه فرجامى دارد كه دين حق را بدنام يا آلوده می‌كند حمايت نمی‌كند و در تحولات سياسى، دست‏ كم آن است كه خود را به پرتگاه‏‌هاى فريب و خدعه نمی‌آلايد و با نور بصيريتى كه از قرآن كريم گرفته است، می‌تواند كورى مدعيان بصيرت را از صاحبان روشنایى حقيقى بصيرت تشخيص دهد.

وی ادامه داد: اگر كسى داراى چنين عنايت قرآنى باشد، نمی‌شود كه به وظيفه‏‌ خود عمل نكند و حقيقتى را كه فهم می‌كند پی‌گير نشود و اگر چنين امرى در جامعه‏ قرآنى به‏ طور شفاف مشاهده نمی‌شود براى آن است كه عنوان «جامعه‏ قرآنى» و جامعه‏‌اى كه با قرآن كريم انس دارد و از نور آن نورياب ميی‌شود مصداق گويایى ندارد.

نكونام با تأكيد بر اينكه قرآن كريم در موارد فراوان به تفكر توصيه دارد و همواره براى هر انتخاب و گزينشى، انديشه‏ آن را ارج می‌نهد افزود: جامعه قرآنى در صورتى جامعه‏‌ قرآنى موفقی است كه با تفكر، تعقل و بصيرت و به‏‌دور از ناآگاهى با قرآن كريم مأنوس باشد.

وی در ادامه با اشاره به نقش مداحان در جامعه اظهار كرد: كار مداحان، نخست انگيزشى است و سپس بينشى؛ برخلاف جامعه‏ قرآنى كه بايد بينش در كار آنان بر انگيزش پيشى داشته باشد، البته هر دو گروه هم زمينه‏‌هاى بينشى و هم انگيزشى را دارا می‌باشند و در اين جهت اشتراك دارند.

اين نويسنده اظهار كرد: در كار انگيزشى می‌شود اشك و آه‏‌ها با صفا و صداقت همراه باشد يا چنين نباشد و جنبه‏‌ نمايشى داشته باشد، ولى در كار بينشى، شخص بايد قدرت تشخيص داشته باشد تا هرچه باطل است را از حقيقت تشخيص دهد و چنين كارى به مراتب سخت‌‏تر از برانگيختن احساسات و شور است.

اين مدرس بيان كرد: آسيب‏‌هاى مداحى اين روزها كم نيست و اين هنر به‏ طورى و در بخش‏‌هایى آماج تسويلات شيطان شده است، ولى اين آسيب‏‌ها كم‏تر در جامعه‏ قرآنى ديده می‌شود؛ هر چند اين جامعه نيز رمق چندانى در بحث معارف قرآنى ندارد و سرگرم صوت و لحن و حفظ قرآن است تا ارائه‏ كارهاى تحقيقى و ميدانى و تفسيرهاى نوظهور نيز كم‏تر عمق و ژرفایى در محتوا گرفته و بيش‏تر گردآورى مطالب و كار به داشتن جنبه آموزش و نوآوری‌هاى علمى و محتوایى، جنبه ساختارى، شكلى و صورى دارد.

نكونام اظهار كرد: امروزه بازار مداحان بسيار گرم شده؛ به گونه‏‌اى كه حتى بر موعظه‏ عالمان چيرگى يافته و آن را به انزوا كشيده است و حال آن كه اين سكان بايد همواره به دست كارشناسان دين باشد و رونق كار مداحان به معناى حسن كار آنان نيست، بلكه كاستی‌هاى فعالان مذهبى در حوزه‏ علوم و معارف اسلامى است كه نقش آنان را برجسته‏‌تر ساخته است.

وی تصريح كرد: به همين دليل است كه مداحان امروزى، البته به پشتوانه‏ آشنایى با دستگاه‏‌هاى موسيقى و نيز صداهاى نيكویى كه دارند، ميدان‏‌دارى را از متوليان حقيقى دين گرفته‏‌اند؛ در حالى كه بايد تصدى رهبرى و هدايت و سلامت و آگاه‏‌ كردن اين گروه، در اختيار حوزه‏‌هاى علمى و عالمان آگاه قرار گيرد، زيرا چنين تصدى و آگاه‏‌ كردن وظيفه‏ رسمى هيچ ارگان يا فردى نيست؛ زيرا حوزه و عالمان دينى هستند كه می‌توانند چنين امر خطيرى را به‏‌طور قانونمند و واقعى، نه سطحى و صورى اراده كنند.

به نقل از ایکنا