مهر، پیش از دی ماه سال گذشته رئیس سازمان خصوصی سازی اعلام کرده بود که آزادسازی سهام عدالت تا سه ماه آینده عملیاتی خواهد شد، پس از آن در نیمه بهمن ماه مطرح کرد که قرار بود در دو ماه اخیر تعیین تکلیف شود، اما این کار صورت نگرفت و در نهایت به سال جاری افتاد.

بر این اساس سازمان خصوصی سازی طرحی را آماده و به وزیر اقتصاد ارائه کرد تا مقدمات کار نهایی شود، به همین دلیلمطالعات مربوط به آزادسازی سهام عدالت در این سازمان انجام و طی آن طرحی آماده گردید و در خاتمه طرح آزادسازی سهام عدالت در کمیسیون های اقتصادی هیئت وزیران آغاز شد.

البته رئیس سازمان خصوصی سازی نسبت به اینکه موضوع آزادسازی سهام عدالت در متن لایحه بودجه سال 93 به تصویب نرسید، انتقاد کرد و گفت که اگر موضوع مربوط به آزادسازی سهام عدالت در متن لایحه بودجه 93 به تصویب مجلس می رسید می توانستیم پیش از پایان سال 92 اجرای این طرح را آغاز کنیم اما مجلسیان مطرح می کنند که این موضوع در قالب قانون یکساله و بودجه نمی گنجد و علاقه مند هستند که لایحه ای جداگانه از سوی دولت به آنها ارائه شود.

آزادسازی یکجای سهام عدالت

به هر حال در شرایط فعلی امکان واگذاری سود سهام عدالت وجود ندارد؛ اما در طرح آزادسازی گزینه هایی برای آن پیش بینی شده است. بر اساس مصوبات سازمان خصوصی سازی می تواند 30 درصد سهام عدالت را آزادسازی کند اما با توجه به اینکه شرکت های سرمایه گذاری استانی هنوز وارد بورس نشده اند این میزان سهام نیز فعلا قابل آزادسازی نیست و درعین حال مسئولان سازمان خصوصی سازی معتقد به آزادسازی یکجای سهام عدالت هستند.

مسئولان سازمان خصوصی سازی و بورس پیش بینی می کنند که در فصل دوم سال جاری با تعیین تکلیف نهایی طرح، آزادسازی سهام عدالت هم به سرانجام برسد. در حال حاضر تنها حدود 30 درصد از ارزش سهام عدالت واگذار شده دریافت شده، به عبارت دیگر کمتر از 2 هزار میلیارد تومان از سود سهام عدالت هنوز دریافت نشده است و به هر اندازه که سود سهام وصول شود آزادسازی آن نیز انجام خواهد شد.

پیش از آزادسازی سهام عدالت، لازم است که به ایرادات و ابهامات فراوان، کلان و کلیدی آن پاسخ داده شود تا در نهایت شاهد آزادسازی بخشی از سهام عدالت که اقساط آنها وصول شده و یا قابل تخصیص هستند، باشیم و به نظر می رسد دولت با همکاری مجلس با جدیت به دنبال آزادسازی سهام عدالت در سال جاری است.

اولین واگذاری سهام عدالت حدود هشت سال پیش انجام شد، زمانیکه سهام برخی از شرکت های دولتی که در لیست واگذاری بودند، به سبد سهام عدالت اختصاص یافت. بخشی از سهام شرکت های گروه دو به سهام عدالت تخصیص یافته که از این بخش، برخی از آنها قیمت گذاری و قطعی شده و برخی هنوز تخصیص نیافتند و وارد بورس نشده‌اند، بنابراین قیمت قطعی آن نیز مشخص نیست و برای اینکه قیمت قطعی این شرکت ها مشخص شود، باید حتما وارد بورس شوند.

یکی از مشکلات اصلی بر سر راه سهام عدالت و آزادسازی آن به شرکت های سرمایه پذیر در بحث سهام عدالت باز می گردد، در حال حاضر 15 شرکت سرمایه پذیر سهام عدالت قیمت ندارند و وارد سبد سهام عدالت نشده اند.

آزادسازی سهام عدالت 15 سال زمان نیاز دارد

بر اساس تخمین ها، آزاد شدن 100 درصد سهام عدالت مشمولین، به طور میانگین 15 سال به طول می انجامد، اما از آنجا که قانون مصوب مجلس شورای اسلامی، سقف مقرر را 10 سال تعیین کرده است، مشمولین می توانند مابه التفاوت اقساط سهام خود را در پایان این زمان خریداری کنند.

از سوی دیگر زمان آغاز به کار طرح سهام عدالت، سال 1385بوده ولی سهام بعضی از شرکت ها در سال 1388 به مردم واگذار شد و با این تفاسیر، سقف 10 سال در قانون در خصوص سهام این شرکت ها، با تاخیر نسبت به بقیه شرکت ها سررسید خواهد شد.

همچنین هنوز شناسایی مشمولان سهام عدالت به پایان نرسیده است، با وجود اینکه قرار بود سهام عدالت 6 دهک درآمدی را شامل شود، در نهایت 7 دهک جمعیتی را شامل شد و هنوز کار شناسایی آخرین مشمولان دریافت سهام عدالت یعنی کارگران فصلی و ساختمانی به اتمام نرسیده و ستاد شناسایی مشمولین سهام عدالت کار خود را به پایان نرسانده است.

در حال حاضر 41 میلیون نفر مشمول سهام عدالت هستند، اما با ورود کارگران ساختمانی تعداد آنها به 50 میلیون نفر خواهد رسید. همچنین 44 هزار میلیارد تومان سهام به بخش سهام عدالت تخصیص داده شده است و قیمت روز آن 120 هزار میلیارد تومان است.

این در حالی است که پول آن توسط مشمولین به دولت پرداخت نشده است و این پول باید از محل سود سهام عدالت به دولت پرداخت شود. بر این اساس هم اکنون 30 شرکت سرمایه گذاری استانی و 30 شرکت تعاونی سهام عدالت وجود دارد. همچنین دولت در لایحه بودجه سال 93 ایجاد صندوق سهام عدالت را پیش بینی کرده بود که با انتقاداتی نیز همراه بود.

پیشنهادات سازمان بورس

علی صالح آبادی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار نیز مطرح کرده است که آزادسازی سهام عدالت نیاز به فرهنگ سازی، آموزش و اطلاع رسانی دارد و با آزادسازی سهام عدالت تعداد سهامداران بازار سرمایه به 50 میلیون نفر افزایش خواهد یافت.

وی با اعلام اینکه باید مردم بتوانند سهام عدالت خود را در شرایط مناسبی بفروشند و اجازه نمی دهیم ارزش ذاتی آن کاهش یابد، افزود: سازکار آزادسازی سهام عدالت طوری خواهد بود که خرید و فروش این سهام در فضای رقابتی و بر محور ارزش ذاتی آن ساماندهی شود. شرکت‌هایی که در سبد سهام عدالت قرار دارد، از بنگاه های خوب اقتصادی محسوب می شود.

سال گذشته سازمان بورس تشکیل صندوق سرمایه گذاری سهام عدالت برای آزادسازی این سهام را پیشنهاد کرده بود و سعی می کند که سازو کار خرید و فروش آن را نهایی کند. صالح آبادی با اعلام اینکه آزادسازی سهام عدالت از طریق صندوق‌های قابل معامله امکانپذیر است، گفت: در حال حاضر با توجه به اینکه صندوق های قابل معامله یا ETF ها، صندوق های آتی، صندوق های سرمایه گذاری های مشترک و صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله در بورس راه اندازی شده است، آزادسازی سهام عدالت از طریق آنها می تواند انجام شود.

از سوی دیگر یکی از مشکلاتی که بورسی ها را در بحث آزادسازی سهام عدالت نگران کرده است، موضوع عدم دسترسی بسیاری از افراد به بورس برای فروش سهام عدالت خود است که در این بین واسطه ها شکل می گیرند و دلالان معاملات سهام عدالت را به دست خواهند گرفت و این موضوع خود معضلی برای دارندگان سهام عدالت ایجاد خواهد کرد.

برخی ها برای رفع این مشکل ارائه خدمات به سهامداران توسط شرکتهای تعاونی شهرستانی را پیشنهاد می کنند. همچنین برخی دیگر پیشنهاد می کنند سهام عدالت به همان ترتیبی که واگذار شده، آزادسازی شود.

با آغاز سال جدید فعالان بازار سرمایه تشنه آزادسازی سهام عدالت و خرید و فروش آن هستند و این در حالی است که سهامداران سهام عدالت نیز منتظر آزادسازی این سهام و کسب سود هستند.