خبرآنلاین: وقتی در مورد حذف یارانه های نقدی صحبت می کند، لحنش عصبانی تر از همیشه می شود. با خشم و استفاده از کلماتی تند و می گوید:«این کار شاید پوست خربزه زیرپای دولت باشد ولی مهم است که مجلس به دولت اختیار داده که این کار را بکند یا نکند. من به آقای روحانی توصیه می کنم این کار را انجام ندهد.»

روزنامه «آسمان» نوشت: سعید لیلاز اعتقاد دارد بخش مهمی از جمعیت کشور به یارانه های نقدی نیاز دارند:«شما فکر کنید مثلا دولت اعلام می کند کسانی که یک میلیون تومان درآمد دارند می توانند یارانه بگیرند و دیگران نمی توانند. حالا یک نفر می گوید یک میلیون و 20 هزار تومان درآمد دارد. تکلیف او چیست؟ دولت اعلام می کند به این افراد یارانه می دهد.

در مراحله بعدی کسی می گوید یک میلیون و 35 هزار تومان درآمد دارد و بازهم دولت قبول می کند. این سیر ادامه پیدا می کند تا بی نهایت.» اقتصاددانانی که دغدغه های عدالت محورانه در ذهن دارند به دولت هشدار می دهند همچنان پرداخت یارانه های نقدی را ادامه دهد.

او به شرایطی اشاره دارد که حتی در نزدیک ترین نقاط به پایتخت نیز قابل مشاهده است. در حاشیه تهران و کنار یکی از مهمترین اتوبان های پایتخت، ردیفی از کوره پزخانه ها قرار گرفته است. کارگران این کوره پزخانه ها همگی در لیست افرادی قرار می گیرند که طی سال های گذشته از یارانه های نقدی بهره مند شده اند. کارگران و حتی کارفرمایان کوره پزخانه ها همان گروه هدفی به شمار می روند که اقتصاددانانی مانند لیلاز به آنها اشاره دارند.

هر کارگر کوره پزخانه روزانه 1000 خشت آجر را تولید می کند تا درآمد روزانه 27 هزار تومانی را کسب کند. دستیابی به آمار افرادی که نیاز به دریافت یارانه نقدی دارند، با توجه به اطلاعاتی که از سوی نهادهای رسمی منتشر شده، غیرممکن به نظر می رسد ولی حداقل می توان با توجه به وضعیت عمومی اقتصادی شهروندان ایرانی به تصویری دقیق تر از وضعیت مالی مردم دست یافت.

آمارهای رسمی تایید می کند حداقل 100 هزار کارگر کوره پزخانه ها در 30 هزار واحد کوره پزخانه به کار مشغول اند. 11 میلیون کارگر نیز براساس حداقل دستمزدی که از سوی وزارت کار تعیین شده در دسته افرادی قرار می گیرند که زندگیشان زیرخط فقر سپری می شود. اما حتی همین شاخص نیز نمی تواند به درستی وضعیت مالی این گروه را مشخص کند چراکه میزان درآمد کارگران مجموعه های صنعتی بزرگ با واحدهای صنعتی کوچک تفاوت بسیاری دارد. حتی میزان درآمد کارگران صنعتی در تهران و حاشیه تهران با کارگرانی که در نقاط محروم مانند بیرجند فعالیت می کنند نیز اختلاف قابل توجهی دارد.

همچنین دو میلیون و 500 هزار نفر کارمند رسمی دولت هم میزان حقوق ماهیانه شان کمتر از عدد خط فقر در تهران و شهرهای بزرگ برآورد شده است. همین گروه برای دریافت سبدکالایی در صدر لیست قرار داشتند. در صورتی که اطلاعات واگذاری سبدهای کالایی تایید شده باشد، این گروه می توانند یارانه نقدی هم دریافت کنند ولی به نظر می رسد کارمندان شانس بالایی برای دریافت یارانه نقدی نداشته باشند.

از سوی دیگر 40هزار فرش باف و بیش از 700 هزار کارگر کارگاه های کوچک هم در دسته کسانی قرار می گیرند که حداقل از نظر میزان درآمد ماهیانه می توانند در لیست یارانه بگیران جایی داشته باشند. البته تخمین میزان درآمد ماهیانه این افراد نیز به سادگی امکان پذیر نیست.

آمارهای که کمیته امداد امامی خمینی منتشر کرده نیز نشان می دهد این نهاد 4 میلیون و 500 هزار نفر را تحت پوشش دارد که برای همراهی با آنها سالیانه از 70 هزار میلیارد ریال کمک های مردمی و بودجه دولتی استفاده می کند. مرکز آمار هم تایید می کند 9 میلیون زن سرپرست خانوار در کشور به کار خانگی اشتغال دارند که سالیانه 80 هزار میلیارد تومان گردش مالی کسب و کار آنهاست. البته این میزان درآمد برای زنان سرپرست خانوار آنها را از لیست نیازمندان دریافت یارانه نقدی خارج می کند ولی  به گفته برخی اقتصاددانان حداقل 5 میلیون نفر از این افراد در شرایط مالی نامناسبی قرار دارند.

همچنین به گفته مسوولان وزارت کار و امور اجتماعی 140 هزار کارگر کشور در معرض بیکاری قرار دارند. 2 میلیون و 943 هزار بیکار کشور هم براساس قوانین رسمی می توانند از یارانه ها بهره مند شوند. گزارش های رسمی درآمدی هم اثابت می کند این گروه توانایی مالی بسیار پایینی دارند.

به طور مثال تحقیق دانشگاهی که چندی پیش انجام شده بود، نشان می داد ساکنان دهک های درآمدی پایین در صورتی که قصد خرید خانه را داشته باشند باید 110 تا 120 سال درآمدهای خود را پس انداز کنند. دهم درآمدی دهم نیز حداقل باید 8 تا 9 سال درآمد خود را برای خرید خانه پس انداز کند. کارمندان و کارگران نیز با 40 سال پس انداز فرصت خرید خانه را پیدا می کنند.

گزارشی که به تازگی بانک مرکزی منتشر کرده نشان می دهد 68 درصد مردم ایران صاحب خانه و 7/21 درصد مستاجر اند. 33 درصد هزینه های سالیانه خانواده های ایرانی هم صرف مسکن می شود.  پرداخت 2 هزار میلیارد تومان وام مسکن که دولت طی سال های گذشته انجام داده نیز کمک موثری برای این گروه نبوده است.

بهره مندی شهروندان ایرانی از امکانات رفاهی زندگی در سال 91 مشخص می کند 41 درصد مردم ایران اتومبیل شخصی در اختیار دارند. همچنین 98 درصد مردم تلویزیون رنگی در خانه هایشان دارند و 80 درصد از ماشین لباسشویی استفاده می کنند ولی تنها 38 درصد مردم ایران رایانه شخصی دارند. در صورتی که رایانه شخصی به عنوان مولفه نسبی برخورداری برای خانواده های ایرانی در نظر گرفته شود، جمعیت کمی از کشور را می توان افراد برخوردار ارزیابی کرد.

همین آمارها روایت می کند در روستاها 22 درصد خودروی شخصی، 94 درصد تلویزیونرنگی و 95 درصد اجاق گاز در اختیار دارند.  دست یابی به آمار تعداد افراد نیازمند به دریافت یارانه نقدی با اتکاء به چنین آمارهای دشوار به نظر می رسد. گزارش وزارت بهداشت تایید می کند 13 میلیون نفر از مردم ایران هیچ پوشش بیمه ای برای خود در اختیار ندارند. برمبنای اطلاعاتی که آموزش و پروش منتشر کرده نیز 145 هزار نفر بازمانده از تحصیل در ایران زندگی می کنند.

سعید لیلاز اعتقاد دارد برای یافتن افرادی که نیازمند دریافت یارانه های نقدی هستند، استناد به این آمارها نمی تواند راهگشا باشد چراکه بخش مهمی از این افراد همپوشانی موقعیتی دارند. به طور نمونه فردی می تواند تحت پوشش کمیته امداد، کارگر کورپزخانه و بدون بیمه درمانی باشد. با این حال اقتصاددانان روایت می کنند برای حذف یارانه نقدی بخشی از جمعیت ایران امکان عملیاتی حداقل طی زمانی کوتاه وجود ندارد.

شریف زادگان  وزیر رفاه دولت اصلاحات که طی دو سال مسولیت شناسایی دهک های درآمدی را در اختیار داشت نیز به آسمان می گوید:« دولت برای حذف دهک ها باید اقشار جامعه را به صورت کامل و برمبنای یک بانک اطلاعاتی ملی مورد شناسایی قرار دهد. دهک های کنونی تقریبی و غیرواقعی هستند. بنابراین براساس آنها نمی توان گروهی را به راحتی حذف کرد. معتقدم که در این راستا بهتر است دولت و مردم را قانع کند که برمنبای یک استدلال واقعی خود از دریافت یارانه ها انصراف دهند. یارانه ای که طی این سال ها میان مردم توزیع شده به هیچ عنوان هدفمندی نیست و مردم ان را حق خود می دانند. حذف برخی از دهک ها از این توزیع پول تبعات مختلفی برای دولت خواهد داشت. در صورتی که برمبنای اطلاعات ناکافی عنوان شود. معتقدم حذف دهک ها نباید به صورت یکباره اعمال شود. این کار باید تدریجی و احتیاطی صورت گیرد.»

در متن مصوبه مجلس آمده است:« یارانه نقدی صرفا سرپرستان خانوارهای متقاضی که به تشخیص دولت نیازمند دریافت یارانه باشند، پرداخت می‌گردد (مجموع درآمد سالانه آنها کمتر از رقم تعیین شده توسط دولت باشد) و افراد متقاضی دریافت یارانه نقدی باید در موعد تعیین شده به مراکز ثبت‌نام مراجعه نمایند. چنانچه پس از تحقیق مشخص گردید که اشخاص با درآمد بیشتر از مبلغ فوق اقدام به دریافت یارانه کرده‌اند به میزان 3 برابر یارانه دریافتی جریمه می‌شوند.» به گفته برخی از اقتصاددانان کشف افراد یارانه بگیر رسما به پروژه ای دشوار برای دولت بدل می شود.

با این حال منتقدان شیوه کنونی پرداخت یارانه های نقدی اعتقاد دارند بخش مهمی از منابع کشور طی سال های گذشته از طریق پرداخت یارانه نقدی هدر رفته است. دولت محمود احمدی نژاد و دولت حسن روحانی تا آذرماه امسال 123 هزار میلیارد تومان یارانه نقدی به مردم پرداخت کرده اند. این میزان یارانه معادل شش سال بودجه بهداشت و درمان کشور است.

همین میزان یارانه نقدی معادل دو برابر عملکرد عمرانی سه سال گذشته دولت بوده است. حجم بودجه عمرانی مصوب دولت طی سالهای 89 تا 92 رقمی معادل 167 هزار میلیارد تومان بوده است. یارانه نقدی پرداختی طی سالهای 89 تا آذرماه 92 هم معادل 76 درصد از کل بودجه مصوب عمرانی کشور بوده است. دولت هنوز شیوه اجرای حذف افرادی را که شایسته دریافت یارانه نیستند، را مشخص نکرده است.