با آنکه سندروم خستگی مزمن یا CFS در دهه هشتاد نامگذاری شده است، ولی بیماری جدیدی نیست و از اوایل قرن هجدهم به بعد با نام های مختلفی شناخته شده است. با این حال هنوز هم موضوع بحث های داغی است، زیرا با آنکه تشخیص آن افزایش یافته است، ولی بسیاری از مردم (به خصوص کارشناسان و مردم عادی) شک دارند که CFS وجود داشته باشد و آن را نوعی کسالت روانی می دانند.

ولی تحقیقات ثابت می کنند که CFS در واقع نوعی بیماری جسمانی است، ولی هنوز کاملاً درک نشده است. حداقل یک میلیون نفر در ایالات متحده CFS دارند و ده ها میلیون نفر دیگر شرایطی شبیه به آن دارند. علائم مهم آن عبارتند از خستگی و ضعف فراوان که نمی گذارد فرد کارها و وظایف روزانه اش را به انجام برساند و حتی از رختخواب بلند شود و لباس بپوشد و غذا بخورد. این خستگی با استراحت بهبود نمی یابد. این بیماری به شدت بر فعالیت های مدرسه، کار و غیره اثر می گذارد و علائم جسمانی و احساسی پدید می آورد که ماه ها و گاهی سال ها ادامه دارند.

سندروم خستگی مزمن در خانم ها بیشتر از آقایان شایع است و بر همه گروه های نژادی و قومی اثر می گذارد. این سندروم بیشتر در بین افراد 20 تا 40 ساله شایع است، ولی در میان نوجوانان نیز دیده شده است. نوعی بیماری شبیه به CFS نیز در میان کودکان زیر 12 سال مشاهده شده است. تعداد واقعی کودکان و نوجوانانی که به این بیماری مبتلا هستند هنوز مشخص نیست.
علت ها
علت بیماری CFS هنوز مشخص نشده است. پژوهش های جاری در حال بررسی احتمال عدم کارکرد صحیح دستگاه عصبی مرکزی و دستگاه ایمنی هستند. دانشمندان آنورمالیته های متابولیک مختلف و فاکتورهای ریسک (از جمله استعداد ژنتیکی، سن، جنسیت، سابقه بیماری، محیط و استرس) را نیز بررسی می کنند.

بعضی از پژوهشگران می گویند که یک ویروس عامل این سندروم است، ولی نظریه آنها ثابت نشده است. زمانی دانشمندان بر این باور بودند که ویروس Epstein-Barr در ایجاد این سندروم نقش دارد، ولی مطالعات دقیق تر این مسئله را تأیید نکردند. نظریات دیگر در مورد فاکتورهای مهمی که در این بیماری نقش دارند عبارتند از:

•    فقر آهن خون (کم خونی)
•    آلرژی به محیط زیست
•    اختلال خواب
•    مشکلات روانی یا عصبی
•    نقص کار غدد درونریز
•    فشار خون پایین

نشانه ها:

از آنجائیکه نشانه های این سندروم مبهم هستند و از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوتند، تعاریف معدودی برای پزشکان جهت تشخیص این سندروم موجود است. طبق این تعاریف فردی که این سندروم را دارد، دو نشانه زیر را حتماً دارد:

1. خستگی مزمن و شدید به مدت حداقل 6 ماه یا طولانی تر که با استراحت تخفیف نمی یابد.

2. چهار یا چند مورد از علائم زیر:

•    فراموشی یا مشکل در تمرکز
•    گلو درد
•    نرم شدن گره های لنفاوی گردن یا زیربغل
•    درد عضلانی یا درد در مفاصل بدون تورم
•    انواع جدید سردرد
•    عدم تجدید قوا پس از خواب و حس مبهمی از بیماری یا افسردگی
•    خستگی طولانی به مدت بیش از 24 ساعت

هر کدام از نشانه های فوق که به خستگی مربوط باشند، باید حداقل به مدت 6 ماه یا بیشتر بطور متوالی ظهور یابند. خستگی مداوم اولین نشانه مشخص این بیماری است. خستگی یکی از نشانه های رایج بیماری است. نشانه های دیگر CFS ممکن است شامل تب خفیف، تار شدن دید، لرزش، عرق شبانه، اسهال و نوسان اشتها و وزن شوند.

تشخیص

تشخیص سندروم خستگی مزمن دشوار است، زیرا آزمایش معینی برای تشخیص آن وجود ندارد و علت آن نیز قابل شناسایی نیست. مشکل دیگر اینجاست که نشانه های CFS به بیماری های دیگری از جمله عفونت های ویروسی، بیماری کلیه، بیماری قلبی، افسردگی و بیماری های عصبی، شباهت زیادی دارد. پزشکان ابتدا باید مطمئن شوند که خستگی فرد و نشانه های دیگر او ناشی از بیماری دیگری نیستند و فرد مشکل خواب ندارد و مشکلات هورمونی مانند کم کاری تیروئید در فرد وجود ندارد.

همه ما خسته، افسرده و کوفته و نزار می شویم. ولی CFS با این احساسات عادی از خستگی و کمبود انرژی فرق دارد. از آنجائیکه کودکان و نوجوانان ممکن است به دلایل مختلف احساس خستگی کنند، CFS معمولاً اشتباه تشخیص داده می شود. کودکان از خستگی به عنوان بهانه ای برای نرفتن به مدرسه یا انجام ندادن کارهای دیگر استفاده می کنند. نوجوانان نیز در ورزش های زیادی فعالیت دارند که باعث می شود خسته شوند.

درمان

متأسفانه هیچ درمان ثابت شده یا قابل اعتمادی برای CFS وجود ندارد. ولی مطالعات نشان داده اند که افرادی که تا حد امکان فعال هستند و تا درجه ای بر بیماری خود کنترل دارند، شانس بیشتری برای بهبود دارند.  اگر شک دارید که فرزندتان CFS دارد، نزد پزشکی بروید که این مشکل را در کنار مشکلات روانی بررسی کند. پزشک باید با رویه تشخیص CFS آشنا باشد.

با آنکه هیچ درمان فوری یا دشواری برای CFS وجود ندارد، ولی کارشناسان می گویند که تغییرات زیر در سبک زندگی می توانند کمک کننده باشند:

•    ورزش منظم و برنامه ریزی شده که به روند بهبود و درمان کمک می کند و انرژی فرد را بالا می برد و به او حس بهتری می دهد. این ورزش ها نباید سخت و سنگین باشند و باید به تدریج افزایش یابد و طوری نباشد که فرد را از فعالیت زده کند.
•    تکنیک های کاهش و کنترل استرس که روش هایی برای بدست گرفتن کنترل بعضی از جنبه های این بیماری می دهد.
•    رژیم غذایی مناسب که نشانه ها و ناراحتی کلی فرد را کاهش دهد. پزشکان در این مورد اتفاق نظر دارند که افرادی که مبتلا به CFS هستند باید از غذاهای سنگین، الکل، کافئین و مقادیر زیاد فست فود اجتناب کنند. متخصص تغذیه می تواند برنامه غذایی مناسبی برای کاهش نشانه های خستگی ارائه بدهد.
•    طب سوزنی، ماساژ، یوگا و تای چی کمک زیادی به این افراد می کند.
علاوه بر تغییر در سبک زندگی، مشاوره با تراپیست مجرب یا مشاور می تواند کمک کند. هدف اصلی تراپی این است که به فرد کمک شود تا با محدودیت هایی که این بیماری برایش می آورد مبارزه کند و افکار منفی یا احساسات منفی را تبدیل به احساسات مثبت و واقع گرایانه نماید. با تراپی خانواده کودکی که CFS دارد نیز می تواند به او کمک کند تا با مشکلات درسی و اجتماعی ناشی از این بیماری به کودک کمک کند و کودک عملکرد خود در مدرسه را بهبود ببخشد و با دوستان و محیط اطرافش ارتباط برقرار کند.

بعضی افراد معتقدند که داروهای ضدافسردگی به تخفیف نشانه های این بیماری کمک می کنند. داروهای مسکن و ضدالتهابی همچون ایبوپروفن، استامینوفن یا مسکن های دیگر هم ممکن است مفید باشند. داروهای ضدویروسی موفقیت کمتری در درمان این بیماری دارند و از آنتی بیوتیک نیز برای درمان آن استفاده نمی شود. برای بیشتر افراد، نشانه های CFS در ابتدا شدیدتر است و بعداً به صورت رفت و برگشتی درمی آید. بعضی افراد نیز کاملاً این بیماری را پشت سر می گذارند.

کمک به کودک برای غلبه بر CFS

CFS و بیماری خستگی مزمن به درستی شناخته نشده است و افراد مبتلا به آن معمولاً کمتر احساس خوبی و سلامتی می کنند. زیرا هیچ درمان واقعی برای آن وجود ندارد و موجب مشکلات عاطفی، همچون افسردگی، عصبانیت، ناامید، اضطراب و درماندگی، می شود.

برای آنکه به کودک خود کمک کنید تا با نشانه های عاطفی CFS مبارزه کند، می توانید از راهنمایی های زیر کمک بگیرید:

•    کودک خود را تشویق کنید تا برای خودش دفتر روزانه ای درست کند و زمانی که بیشترین انرژی را دارد در آن یادداشت کند و به او کمک کنید تا برای آن زمان ها فعالیت هایی را برنامه ریزی کند.
•    از پزشکتان بخواهید که یک برنامه تمرین و ورزش برای او بنویسد تا قدرت بدنی او در حد امکان بالا بماند. فعالیت و ورزش در سطح توانایی های جسمانی کودک به او کمک می کند تا از لحاظ جسمانی و روانی حس بهتری داشته باشد.
•    از دوستان و اعضای خانواده کمک بخواهید، زیرا سلامت روانی در هنگام مبارزه با مشکلات مزمن از اهمیت زیادی برخوردار است و آنها می توانند به سلامت روانی فرد کمک زیادی نمایند.
•    اگر تمرکز و حافظه فرزندتان تحت تأثیر این بیماری قرار گرفته است، روی روش هایی کار کنید که او را در این مسیر نگه می دارند.
•    به او کمک کنید تا فعالیت های تمرکزی و جسمانی بیشتری انجام دهد.