يكي از سنت‌هاي پسنديده اسلامي، اطعام نمودن به برادران ديني است. امام صادق (ع) مي‌فرمايد: "إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى يُحِبُّ إِهْرَاقَ الدِّمَاءِ وَ إِطْعَامَ الطَّعَامِ"؛[?] خداوند ريختن خون (قرباني كردن) و طعام دادن را دوست دارد.

اين سنت اسلامي مي‌تواند در شكل‌هاي مختلف؛ مانند وليمه به هنگام ازدواج، تولد فرزند و... انجام پذيرد. وليمه عبارت است از: مهماني كه حداقل ده نفر در آن شركت داشته باشند.[?] مهيمانان اين وليمه مي‌توانند اقوام، همسايگان و... باشند. بنابراين، دادن وليمه واجب نيست، بلكه سنت و مستحب است.

حضرت محمد مصطفي صلي الله عليه و آله فرمود: وليمه در پنج مورد است: ازدواج، تولد فرزند، خريد منزل، مراجعت از مكه معظمه.

وليمه و ميهماني، كينه ‏ها را مي‏زدايد و دل‌ها را به هم نزديك مي‏كند؛ به خصوص اگر دور از تشريفات و زياده‌‏روي و اسراف باشد، خداوند به همگان بركت مي‏دهد و خوشحالي مؤمنين موجب رضاي او مي‏گردد. بحار الانوار، ج ??، ص ???./ بحار الانوار، ج ???، ص ???.

وليمه از نگاه معصومين(ع) چگونه است؟

اين كه وليمه بيش از يك روز نبوده و اكثريت مهمانان حاضر در آن از فقرا و نيازمندان باشند، دو شرطي هستند كه براي مورد تاييد بودن اين عمل در نظر ائمه معصومين عليهم السلام بايد رعايت شود. چرا كه فلسفه وجودي وليمه‌ها، حل مشكل و نيازهاي غذايي افراد است كه اين را از كنار هم قرار دادن ? روايت عنوان شده مي‌توان بدست آورد.

تعريف وليمه يعني دادن غذا به فقرا و اين عمل با رعايت شرايطي كه براي آن ذكر شد، مي‌تواند در راستاي سنت پسنديده الهي باشد و هيچ منافاتي با فرمايشات مقام معظم رهبري ندارد. اما اگر سفره‌اي با حضور اكثريت غيرنيازمندان پهن شد، اصولاً عنوان وليمه برآن صدق نمي‌كند بلكه يك مهماني با شكوه است بدون پيامدهاي ديني، عبادي و الهي كه با فرمايشات رهبري نيز منافات دارد.

چه افرادي به وليمه بايد دعوت شوند؟

در رابطه با نوع افرادي كه به اين اطعام دعوت مي‌شوند و سقف و نوع غذاهايي كه مورد استفاده قرار مي‌گيرد، در كلامي از امام صادق عليه السلام آمده است كه افراد مسكين را براي وليمه دعوت كنيد. «مسكين» در تعريف با «فقير» متفاوت است و به افراد نيازمندي گفته مي‌شود كه عزتمندانه زندگي كرده، نياز خود را به زبان نمي‌آورند و طرح نياز نمي‌كنند. اما فقير كسي است كه نياز خود را بيان مي‌كند.

در ادامه كلام حضرت آمده است كه آنچه باطل باشد، نمي‌تواند سرانجام داشته باشد. يعني عمل باطل نتيجه و ساماني نيز ندارد. بنابراين آنچه از اين كلام استنباط مي‌شود آنست كه اگر افرادي غير از مسكينان براي وليمه دعوت شوند، حداقل مي‌توان گفت كه اين وليمه مورد تاييد نيست.

در يك گام فراتر، در كلام ديگري از پيامبر اعظم صل الله عليه و آله نقل است كه در طعام وليمه خود فقرا و اغنيا را قرار دهيد. يعني مراقب باشيد فقرا فراموش نشوند. گويا اين روايت بدنبال حل مشكل ماست. چرا كه برخي استدلال مي‌كنند كه پس از بازگشت از سفر كه نمي‌توان فاميل و بستگان را از حضور در وليمه ممنوع كرد اين كار ممكن است بازتاب منفي داشته و حتي برخي اين رفتار را برخلاف توصيه‌هاي اسلام به صله ارحام تصور كنند. به همين دليل پيامبر اعظم صل الله عليه وآله فرمودند: در طعام وليمه خود فقرا و اغنيا را قرار دهيد.

بنابراين اگر از دعوت فاميل و بستگان كه نيازمند هم نيستند، ناچاريم اما مي‌توان به گونه‌اي كار را ساماندهي كرد كه اكثريت چشم گيري از مهمانان از فقرا باشند. پس اگر زائر مي‌خواهد طبق سفارش معصوم عمل كند زماني مي‌تواند اين وليمه را مورد تاييد بداند كه اكثريت حاضران در مجلس وليمه از نيازمندان باشند.

پسنديده ترين راه صرف وليمه

طرح سوق دادن هزينه وليمه حجاج به سوي كارهاي عام‌المنفعه از سال ???? به ابتكار تعدادي از خيرين بيرجندي و با همكاري و تعامل بين روحانيون كاروان‌ها و مديران و عوامل زيارتي خراسان جنوبي با ساخت مدرسه آغاز شد.

هر چند اين سنت در دو سه سال اخير دچار ركود شده بود، اما چراغ آن سال گذشته دوباره از سوي بيرجندي‌ها و به نيت ساخت و تكميل تنها مركز درماني بيماران سرطاني اين استان روشن شد.

به گفته يكي از خيرين و اعضاي مجمع خيرين سلامت بيرجند، اين طرح نخستين ‌بار از سوي يكي از مديران كاروان‌هاي حجاج بيرجندي مطرح و مورد استقبال حجاج واقع شد، به طوري كه با پول جمع‌آوري شده حجاج در آن سال، يك مدرسه با عنوان «ميقات ?» در بيرجند احداث شد.

غلامرضا جعفري‌پور مي‌افزايد: به اين ترتيب نهضت مدرسه‌سازي توسط حجاج و با تأمين بخشي از هزينه‌ها در استان خراسان آغاز مي‌شود. اين طرح خيلي زود در تمام كشور تسري مي‌يابد و استان‌هاي ديگر نيز به استقبال آن مي‌روند، به طوري كه در طول سال‌هاي گذشته ??? مدرسه با عنوان ميقات در كشور احداث شد.

وي با بيان اين ‌كه در طول دوره اجراي طرح در بيرجند،‌ سه مدرسه مشاركتي با هزينه و كمك حجاج و سازمان تجهيز و نوسازي مدارس احداث شد، خاطرنشان مي‌كند: اگرچه ساخت مدرسه در اين شهرستان در سال‌هاي گذشته با كندي مواجه شد، اما هيچ‌گاه متوقف نشد، ضمن اين ‌كه به دليل اشباع اين بخش، حجاج كم و بيش بخشي از هزينه سفر خويش را به سازمان‌هاي خيريه ديگر مانند بهزيستي و كميته امداد امام خميني(ره) اختصاص مي‌دادند.

جعفري‌پور با اشاره به آغاز دوباره حركت حجاج در بحث اختصاص تمام يا بخشي از هزينه وليمه خود به امور خيريه در سال‌جاري مي‌گويد: حجاج خراسان جنوبي امسال حدود ??? ميليون تومان براي ساخت مركز شيمي‌درماني و راديوتراپي كمك كرده‌اند. عضو هيأت امناي مجمع خيرين سلامت و خيرين مدرسه‌ساز با بيان اين‌ كه جمع‌آوري كمك حجاج فقط به صورت نقدي نيست، مي‌افزايد: هر كسي با هر امكاناتي كه دارد، در اين كار خير شركت مي‌كند. به طور مثال يكي از حجاج كه دارنده كارخانه كاشي‌سازي بيرجند نيز هست،‌ كاشيكاري تمامي ساختمان مركز درماني را عهده‌دار شده است.

وليمه، فقط در حد تكليف

سيدمحمدمهدي نوربخش كه سال گذشته هزينه وليمه خود معادل پنج ميليون تومان را به ساخت مركز درماني بيماران سرطاني اهدا كرده، معتقد است: در شرايط كنوني كشور و همچنين در حالي كه بيماران سرطاني از نبود مركز درماني رنج مي‌برند و بايد براي درمان بيماري خود راهي سفري طولاني به ديگر استان‌ها شوند، صرف هزينه‌هاي هنگفت براي وليمه هيچ توجيهي ندارد، در حالي كه مي‌توان تمام يا بخشي از آن را براي ساخت مراكزي اين‌چنيني اختصاص داد.

وي با بيان اين‌ كه توقع و انتظار مردم از حجاج مانعي بر سر راه اين كار است، خاطرنشان مي‌كند: من هم براي رفع تكليف و اجراي اين سنت مستحب، مجلس كوچك و ساده‌اي برگزار كردم و ميزبان ??? نفر بودم، اما عمده هزينه حج خود را به امر تكميل مركز درماني اختصاص دادم.

اين حركت پسنديده رواج يابد

حجت‌الاسلام موسي قرباني، روحاني يكي از چهار كاروان حجاج بيرجندي با اشاره به وجود ???? بيمار سرطاني در اين استان و ضرورت احداث مركز درماني بيماران سرطاني در استان مي‌گويد: ساخت اين مركز كه نتيجه همفكري اعضاي مجمع خيرين سلامت است از دو سال پيش شروع شده و اكنون از ?? درصد پيشرفت فيزيكي برخوردار است.

وي با بيان اين‌ كه تمام هزينه ساخت اين مركز از طريق كمك‌هاي مردمي تأمين مي‌شود و البته مقداري از هزينه وليمه حجاج نيز بخشي از آن است، مي‌افزايد: البته سال گذشته و با رايزني‌هاي صورت گرفته، هلال‌احمر نيز ??? ميليون تومان از اين هزينه را متقبل شد كه اميدواريم اين كمك‌ها ادامه يابد، زيرا پيشرفت كار در گرو همين كمك‌هاي مردمي و سازمان‌هاي مردم‌نهاد است.

حجاج مازندراني؛ پيشتاز در مدرسه‌سازي اگرچه ابتكار آغاز طرح «هدايت هزينه وليمه حجاج به‌سوي امور عام‌المنفعه نظير مدرسه‌سازي» به نام خيرين خراساني ثبت شده است، اما خيلي زود در تمام كشور رواج يافت و در اين ميان مازندراني‌ها توانستند با ساخت ?? مدرسه گوي سبقت را از ديگر استان‌ها بربايند.

كارشناس امور ديني اداره كل حج و زيارت استان مازندران در اين باره مي‌گويد: اين طرح در سال ?? با پيگيري رحمتي‌نيا، مديركل وقت اداره حج و زيارت در استان اجرا و به تمام مديران كاروان‌هاي حجاج استان ابلاغ شد.

محمدرضا بابايي مي‌افزايد: در همان سال ساخت ??مدرسه موردنياز استان از طريق هزينه وليمه حجاج پيش‌بيني شد كه اين مدارس تا سه سال پيش و با مشاركت سازمان تجهيز و نوسازي مدارس تكميل و به بهره‌برداري رسيد.

وي با بيان اين‌ كه اين حركت فرهنگي در تمام اين سال‌ها در ميان حجاج مازندراني رواج داشت،‌ خاطرنشان مي‌كند: با اجراي اين طرح جلوي بسياري از اسراف‌ها و ريخت و پاش‌ها در اين زمينه گرفته شد.

وليمه‌هاي امسال چگونه خرج خواهد شد؟

چند روزي است كه حجاح ايراني كه به حج مشرف شده بودند در حال بازگشت از سرزمين وحي هستند و به مرور بازار وليمه‌هاي حاجيان گرم خواهد شد اما با توجه به روند چند سال اخير آيا امسال هم حاجيان هزينه وليمه خود را صرف امور خيريه مي‌كنند؟ اين سوالي است كه بايد منتظر بود تا آمار حاجيان خير اعلام شود.